“Сёння пагаворым з вамі пра ВІЧ/СНІД”, – прагучалі словы настаўніка ў чаканні рэакцыі на аб’яўленую тэму класнай гадзіны. “Ну, колькі можна гаварыць пра адно і тое ж”, – пачуліся адзінкавыя незадавальненні…
Кожны з нас думае, што яго гэта не датычыцца. Але тым не менш не проста так ВІЧ/СНІД называюць “Чумой XXI стагоддзя”. У апошнія гады распаўсюджванне ВІЧ-інфекцыі сярод падлеткаў і моладзі набыло характар эпідэміі. Захворванне ўсё яшчэ застаецца невылечным, не створана вакцына. Выпадкова выяўленая хвароба прыводзіць да ўнутранага непаразумення, адзіноцтва, трагедыі чалавека.
Асноўнай задачай прафілактычнай работы ў школе застаецца распаўсюджванне інфармацыі па праблеме ВІЧ/ СНІД сярод навучэнцаў і іх бацькоў шляхам правядзення інтэрактыўных заняткаў, акцый, конкурсаў малюнкаў дэманстрацыі відэаролікаў і прэзентацый, стварэння інфармацыйных стэндаў, буклетаў і памятак.
“Вы ведаеце, што захворванне ВІЧ/ СНІД і наркотыкі цесна ўзаемазвязаны. Наркаманія – адзін са шляхоў, які “дапамагае” чалавеку патрапіць у ціскі жудаснай хваробы. Мне хочацца пачуць вашыя выказванні і разважанні адносна гэтай праблемы і аформіць іх у выглядзе калектыўнага сачынення, своеасаблівага пазла, тэма якога наступная “Будучыня без наркотыкаў. Якой я яе бачу?”
Хвіліна… Прабягаю вачыма па тварах, чытаю ў вачах маіх навучэнцаў задуменнасць: з чаго пачаць, што сказаць, як сфармуліраваць правільна, а галоўнае, зразумела іншым падлеткам, маім аднагодкам…
Будучыня без наркотыкаў. Якой я яе бачу?
Жыццё даецца,
каб жыццё тварыць.
Не марнаваць, не нішчыць,
не бурыць, – Тварыць!
Анатоль Вярцінскі
Чалавек нараджаецца на свет, каб “жыццё тварыць”, інакш кажучы, рабіць дабро, быць спагадлівым, міласэрным, чалавечным у адносінах да родных яму людзей, дарагіх сэрцу сяброў, прыроды, а таксама ў адносінах да самога сябе. Да такой высновы чалавек прыходзіць ужо ў сталым узросце, калі большая частка жыцця пранеслася перад вачыма, не спыніўшыся нават падчас самых яркіх і эмацыянальных падзей.
А ў юнацтве, калі табе здаецца, што самае галоўнае яшчэ наперадзе, што найбольш магутныя вяршыні здольны пакарыць толькі “ты”, не надаеш дастатковай увагі прапановам упершыню паспрабаваць выкурыць цыгарку або ўжыць наркатычную дозу, зрабіць некалькі глыткоў “моцнага напою”. Тое, якія пачуцці перажывае падлетак у дадзены момант, можа паўплываць на яго выбар: цікаўнасць, бунтарства, сур’ёзныя ўнутраныя канфлікты, няўпэўненасць у сабе, імкненне выступіць супраць каштоўнасцей, навязаных бацькамі або іншымі дарослымі.
Як жа неабходна змяніць будучыню людзей, каб яны ніколі не патрапілі ў наркатычны палон? Пытанне складанае, прымушае задумацца… Узгадваецца адна з мноства жыццёвых гісторый.
Калі Сяргей быў яшчэ маленькі, яго бацькі разышліся. І з таго часу маці, аслепленая крыўдай, катэгарычна забараніла яму бачыцца з бацькам і яго роднымі. Стаўшы прыладай у барацьбе бацькоў – барацьбе, дзе не бывае пераможцаў, – хлопчык навучыўся пераступаць цераз забароны, падманваць, хлусіць. Наркотыкі для яго сталі формай выражэння пратэсту супраць бацькоўскіх канфліктаў, пусціўшы “дур” па венах, ён адыходзіў у свет ілюзій, дзе з задавальненнем узгадваў сябе маленькага ў бацькоўскіх абдымках.
Канешне, у глыбіні душы кожны з нас асуджае паводзіны дарослых у гэтай жыццёвай сітуацыі, таму што разумее, якія перажыванні раздзіралі на часткі душу галоўнага героя, як хацелася яму даказаць бацькам, што яны абодва неабходны, што немагчыма выгадаваць шчаслівага чалавека ў сям’і, дзе пануюць недавер і нянавісць. Але ў той жа момант зразумела, што будучыню падлеткаў, якія збіліся са шляху, могуць змяніць стымул, падтрымка блізкіх людзей і такія светлыя пачуцці, як любоў, дабрыня, міласэрнасць, спагадлівасць. Калі ў сям’і пануе каханне, узаемапаразуменне, цеплыня, то дзеці заўсёды будуць упэўнены ў сваіх сілах і на прапанову аднагодкаў прыняць наркотыкі здолеюць адказаць цвёрда: “Я лічу, што наркотыкі – гэта вельмі дрэнная звычка. Паспрабаваўшы ўжыць наркатычную дозу, я магу ўласнымі рукамі ператварыць сваё жыццё ў замкнёнае кола, зруйнаваць свае будучыя жыццёвыя перспектывы. Залежнасць ад наркотыкаў можа прывесці мяне да злачынства, здзяйснення крадзяжоў і забойстваў ні ў чым не павінных людзей. Калі я вырашу паспрабаваць наркотыкі, то ў хуткім часе мая імунная сістэма аслабне, я буду часта хварэць. А самае галоўнае, выбіраючы падарожжа ў свет ілюзій, я выбіраю смерць!”
Цікавае і яркае параўнанне трапілася на вочы падчас прагляду адной са школьных сценгазет: жаба – жывёла, у якой кроў заўсёды халодная. Яна здольна прыстасавацца да тэмпературы навакольнага асяроддзя. Калі яе кінуць у кіпячую ваду, яна выскачыць. Калі ж пакласці яе ў цёплую ваду і паступова награваць, даводзячы да кіпення, яна зварыцца, будзе імкнуцца стаць той жа тэмпературы. Так і чалавек: ён прыходзіць да наркотыкаў паступова, але з цягам часу, зразумеўшы сваю памылку, ужо не можа яе выправіць. І каб не прыйсці да такога фіналу, неабходна проста на хвіліну спыніць свой бег па жыццёвай дарозе і зрабіць свой выбар. Галоўнае, не рабіць памылак, з вынікамі якіх пазней не хопіць сіл справіцца.
Будучыня без наркотыкаў і ВІЧ-інфекцыі падаруе мне і маім сябрам магчымасць атрымаць выдатную адукацыю і выбраць прафесіі, пра якія марым з самага дзяцінства, перажыць і адчуць незабыўнае пачуццё першага кахання, вывучыць некалькі замежных моў, удзельнічаць у разнастайных конкурсах, пісаць вершы, наведаць экзатычныя краіны, пазнаёміцца з нацыянальнымі культурамі іншых народаў свету, пражыць гэтае імгненне паміж мінулым і будучым так, каб пакінуць свой след на цудоўнай зямлі.
“Якія ж малайцы! – думаю. – Зразумелі правільна, не падвялі. Спадзяюся, што ўсе жыццёвыя выпрабаванні мае дарагія вучні прайдуць з годнасцю, а наперадзе іх чакае толькі самае лепшае!”
Наталля КУЛЯШОВА, настаўнік беларускай мовы і літаратуры ДУА “Касцянёўская базавая школа Слонімскага раёна”